16
M
яшяdi Cяmil 1907-ci ildя ailяsi ilя birlikdя Gяncяyя kючцr,
шяhяrin musiqi hяyatı ilя tanıш olur vя tezliklя bayramlarda
vя toy mяrasimlяrindя Malıbяyli Hяmid, Musa Шuшinski,
Mяшяdi Mяmmяd Fяrzяliyev, Seyid Шuшinski, Mяcid Behbudov
vя Bцlbцllя чıxıш etmяyя baшlayır. Qeyri-adi istedadı tezliklя onu gюzяl tarzяn vя
mahir xanяndя kimi mяшhurlaшdırır – xalq arasında deyirdilяr: “Toyuna Mяшяdi
Cяmili dяvяt edяn uduzmaz...” Onun “Rast” muьamını ifa etmяsi dinlяyicilяrin
xцsusilя xoшlarına gяlirdi – sяsin orijinallıьı vя ifa tяrzi coшqu ilя qarшılanırdı.
Mяшяdi Cяmilin Malıbяyli Hяmidlя – mahir xanяndяnin gюzяl tarzяnlя birgя
yaradıcılıq tandemi xцsusi qeyd edilmяlidir. Onların yaradıcılıq birliyi dinlяyicilяrdя
bюyцk maraq oyatmıшdır. Belя hallar olmuшdur ki, Mяшяdi Cяmil vя Malıbяyli
Hяmid nюvbя ilя bir-birini tarda mцшayiяt edяrяk, oxumuшlar – burada olan
dinlяyicilяr dя юzlяrini xoшbяxt hiss etmiшlяr. Bu duet daimi uьura malik idi – onlar
Gяncяdя, Шяmkirdя, Tovuzda, Шяkidя, Tiflisdя (Gцrcцstan), habelя Tяbrizdя, Rяшtdя
vя Яnzяlidя (Иran) musiqi mяclislяrindя vя toy mяrasimlяrindя чıxıш edirdilяr.
Mяшяdi Cяmil Gяncяdя юz yaradıcılıq imkanlarının yeni “hяddini” gюstяrir:
fortepianoda, qarmonda, kamanчada vя skripkada ifa etmяyi юyrяnir – alяti
ustalıqla idarя edяn vя яn яsası onu “hiss edяn” musiqi “poliqlotu”.
1910-
cu ildя tarzяn Mяшяdi Cяmil vя xanяndя Mяcid Behbudov musiqiчilяr qrupu
ilя birlikdя “Qrammofon” sяhmdar cяmiyyяti tяrяfindяn Riqaya (Latviya) dяvяt
olunur vя burada bir sıra muьamlar vя Qarabaь tяsniflяri, habelя bir neчя tцrk
mahnıları qrammofon valına yazılır.
“
Xanяndяlяr muьam vя ya dяstgahı iki-цч saat яrzindя ifa etmяyя adяt etsяlяr dя,
o illяrin qrammofon valları bюyцk olmadıьı цчцn yazılmıш sяs dяqiqяlяrlя mцяyyяn
edilirdi. Yazılmıш musiqinin mяzmununun tam aydın olması цчцn ifaчılardan belя
qısa mцddяt яrzindя qeyri-adi musiqi mяdяniyyяtinin gюstяrilmяsi tяlяb edilirdi.
Demяk olar ki, шuшalı mцьяnni vя musiqiчilяrin hamısı qrammofon disklяrinя
sahib oldular – vallara ifaчılar haqqında mяlumatlardan ibarяt bukletlяr dя яlavя
edilirdi”.
Akademik Ч. Qacar (Azяrbaycan)
Xanяndя Bцlbцl Mяшяdi Cяmili юzцnцn ilk mцяllimi hesab edirdi vя bu barяdя
belя xatırlayırdı:
“
Mяnim on цч yaшım olanda, tarzяn Mяшяdi Cяmil mяni юzц ilя Шuшaya, Чuxur
mяhяllяsindя чalınan toya gюtцrmцшdц (1910-cu il). O “Mahuru” ifa etmяyя, mяn
isя oxumaьa baшladım, lakin mяn “Zяminxara“ya qalxanda, birdяn hiss etdim ki,
geriyя, aшaьı tonallıьa dцшя bilmirяm. Mяшяdi Cяmilin yerindя istяnilяn digяr
tarzяn mяnя heч nя ilя kюmяk edя bilmяzdi – lakin Mяшяdi Cяmil qяribя incяliklя
GƏNCƏ