6
QAYNAQLAR
F
иkrяt Mяшяdи Cяmиl oьlu Яmиrov musиqиsиnиn kюklяrи Qarabaь
xanlıьının paytaxtında, Azяrbaycanın mяdяnи vя sиyasи-иqtиsadи
mяrkяzи olmuш Шuшa шяhяrиndя yaranmıшdır. Qяdиm Шuшa qalası musиqи
mяrkяzи vя xalq иstedadlarının tцkяnmяz чeшmяsи kиmи hяmишя bцtцn
Cяnubи Qafqazda mяшhur olmuшdur. Bura yaradıcılıq иstedadı olan иnsanları –
musиqичиlяrи, шaиrlяrи, rяssamları, yazıчıları, fиlosofları, memarları, teoloqları, sиyasи
vя hяrbи xadиmlяrи “maqnиt” kиmи cяlb edиrdи… Qarabaьın sehrlи tяbияtиnиn юzц
romantиzm vя yaradıcılıq иlhamı иlя dolu иdи – meшяlяrя bцrцnmцш daьlar, шяlalяlяr,
saf vя tяmиz hava, bяnzяrsiz flora, fauna vя яn яsası – yaraшıqlı mиllи geyиmlяrdя
иstedadlı vя яmяksevяr иnsanlar. Bцtцn bunlar Qarabaь xanlıьının paytaxtı Шuшanın
genиш vя aчıq qяlbиnи tяmsиl edяn yaxшı hazırlanmıш “tamaшa” kиmи gюrцnцrdц.
“
Qafqazın Musиqи Akademиyası” olan Qяdиm Шuшa regиonda hяmишя чox mцhцm
“
konservatorиya” rolunu oynamıшdır. Azяrbaycanın bиr чox шяhяrlяrиndя olduьu
kиmи, Шuшada чoxlu sayda musиqи vя яdяbи yıьıncaqlar – “mяclиslяr” mюvcud иdи kи,
burada шaиrlяr юz шeиrlяrиnи oxuyur, xanяndя vя musиqичиlяr иsя bu шeиrlяrи musиqиyя
чevиrиrdиlяr. Hяmчиnиn, muьamın Azяrbaycan xalq musиqиsиnиn zяngиn vя чoxшaxяlи
sahяsи olan aшıq sяnяtи иlя zяngиnlяшdиrиlmяsи prosesи gedиrdи vя bu da hяmиn
qяdиm janrın иnkишafına yenи “чalar” яlavя edirdi. Шuшalıların иfaчılıq mяharяtи
vиrtuozluq vя yцksяk peшяkarlıqla fяrqlяnиrdи, onların bиr чoxu sonradan, шahların
toyları da daxиl olmaqla, toylarda чıxıш edяrяk, Шяrqdя mяшhurlaшmıшdır. Bura
onu da яlavя etmяk olar kи, Qarabaьın bиr чox xanяndя vя musиqичиlяrи юz yцksяk
mяharяtиnи Avropanın яksяr шяhяrlяrиnиn sяhnяlяrиndя nцmayиш etdиrmиш vя hяmишя
onların чıxıшları bюyцk mцvяffяqиyyяtlя mцшayияt olunmuшdur. Шuшa–Qarabaь
muьam “mяktяbиnиn” nцmayяndяlяrиnиn чıxıшları yцksяk иfaчılıq mяdяnиyyяtи
vя tяkrarolunmaz иntonasиya иlя seчиlиrdи. Onların yaradıcılıьı Azяrbaycan
mяdяnиyyяtиnиn, o cцmlяdяn musиqи mяdяnиyyяtиnиn яsas mяrkяzlяrиndяn bиrи
olan Шuшa шяhяrиnиn yцksяk яnяnяlяrиnи davam etdиrmишdиr: яslиnя qalsa hяr bиr
azяrbaycanlı цчцn Шuшa vя muьam sиnonиmlяrdиr!
“
Cяnubи Qafqaz цчцn musиqичи vя mцьяnnиlяrи шeyиr, musиqи vя mahnıların gюzяl
vяtяnи olan Шuшa шяhяrи verиrdи. Bцtцn Cяnubи Qafqaz цчцn “konservatorиya”
rolunu oynayan bu шяhяrdяn hяr mюvsцm, hяtta hяr ay Cяnubи Qafqaza yenи
mahnılar vя yenи motиvlяr gяlиrdи”.
Musиqишцnas V. Korqanov (Rusиya) – “Kavkazskaya muzıka” (1908-cи иl)
“
Юzцndя qяdиm azяrbaycanlıların mяишяtи vя etиqadı haqqında bяdии шиfrяlи
иnformasиyanı daшıyan xalчaları иlя mяшhurlaшmıш Qarabaь vя Шuшa, ola bиlsиn
bundan daha чox, юzlяrиnи musиqи mяdяnиyyяtиndя яldя etdиklяrи heyranedиcи
naиlиyyяtlяrи иlя dя dцnya mяdяnиyyяtиndя tяsdиq etmишlяr. Qяdиm Шuшada,
Azяrbaycanın bцtцn dиgяr paytaxt шяhяrlяrиndя olduьu kиmи, hяr yerdя musиqи