ãàëìàéàúàüàì. Àòàì ñîðóøäó Ëàçàðäàí êè, ùàðà èñòéèðñÿí ýåòìÿéÿ? Î äåäè êè, Êèéåâÿ ýåäÿúÿéÿì.
Àòàì 1500 ìàíàò ìÿíÿ ïóë âåðäè. Äåäè êè, Ëàçàðëà ýåò Êèéåâÿ. Áèð äöêàí àë Ëàçàð ö÷öí. Äàëûíäà
îòàüû îëñóí êè, ðàùàò îëñóí îíóí ö÷öí. Îðàäà éàøàéàð. Ýåòäèê Êèéåâÿ, äöøäöê ìåùìàíõàíàéà, ö÷-
äþðä ýöíÿ éàõøû äöêàí àëäûì, ìàëû äà è÷èíäÿ – ãàñòðîíîì äöêàíû. Äàëûíäà äà îòàüû. Ìÿí îðàäà îí
ýöí ãàëäûì. Ëàçàð ìÿíè Áàäè-Êóáÿéÿ éîëà ñàëàíäà, âàüçàëäà ÷îõ àüëàäû. Æàíäàðìëàðäàí õàùèø åòäèì
êè, îíó åâèíÿ éîëà ñàëñûíëàð. Õöëàñÿ, ö÷ àéäàí ñîíðà ãàðäàøûì Ìàíñóðëà ýåòäèê Ëàçàðûí éàíûíà.
Äöêàíäà áèçè ýþðÿíäÿ î ãÿäÿð àüëàäû êè, áèèõòèéàð îëäó. Áèð íå÷ÿ ýöí îíóí éàíûíäà ãàëûá, éåíÿ
ãàéûòäûã Áàäè-Êóáÿéÿ. Ñÿêêèç àéäàí ñîíðà éåíÿ Ìàíñóðëà ýåòäèê Ëàçàðûí éàíûíà... Áó àäàìûí ÿñëè
åðìÿíè èäè. Àììà àçÿðáàéúàíëûëàðäàí, õöñóñÿí äÿ áàäè-êóáÿëèëÿðäÿí î ãÿäÿð éàõøûëûã ýþðìöøäö êè,
þçöíö áàäè-êóáÿëè ùåñàá åäèðäè. Áàäè-Êóáÿíèí, éåðëè úàìààòûí ÷þðÿéèíè éåìèøäè, ñóéóíó è÷ìèøäè.
Þçöíêöëÿðäÿí íÿ ýþðìöøäö êè? Åðìÿíè äàøíàêëàðû åðìÿíèéÿ, àçÿðáàéúàíëûéà, ãåéðè ìèëëÿòëÿðÿ ÿçàá
âåðìÿêäÿí áàøãà ùå÷ íÿ áèëìèðäèëÿð. Ëàçàð äà áóíó áàøà äöøöðäö âÿ ùÿìèøÿ äåéèðäè êè, ìÿí
àçÿðáàéúàíëûëàðûí ÷þðÿéèíè éåìèøÿì.
Áÿéëÿð
àçÿðáàéúàíëû èäè. Òåùðàíà ýåäèá òÿëèì àëìûøäû, Áèð óúàáîéëó àäàì èäè, ïàïàã ãÿëÿìè,
äîí àòëàñ, ãîëëó ÷óõà ÿéíèíäÿ, àéàüûíäà ÷ÿêìÿ, éàõøû ôàðñû âÿ òöðêö åëìè âàð èäè. Ìóñèãè åëìèíèí
òàìàì òÿëèìèíè àëìûøäû. ×îõ éàõøû òàð ÷àëàðäû, éàõøû äà ïèàíî ÷àëàðäû. Áèçèì ãîíøóìóç èäè. Áèð
Ìèðçÿéåâ âàð èäè. ×îõ äþâëÿòëè àäàì èäè. Ìÿíèì ÿìèìäÿí òÿâÿããå åäÿðäè êè, Áÿéëÿðÿ èúàçÿ âåðèí,
áó ýåúÿ ýÿëñèí áèçèì åâÿ, ïèàíî ÷àëñûí. Áÿéëÿð, ÿìèì Ìÿøÿäè
Èñìàéûëëà ýåäÿðäèëÿð. Áÿéëÿð áàøëàðäû ÷àëìàüà, úàìààò äîëàðäû
åâèí ãàáàüûíà, ÷öíêè åâèí ãàáàüû ìåéäàíäû. Èíäè äÿ î ìåéäàí
âàð. Ùÿìèí Ìèðçÿéåâèí åâè È÷ÿðèøÿùÿðäÿ Áîëøîé Êðåïîñòíîé
(
Áþéöê Ãàëà – ðåä.) êö÷ÿñèíäÿ
«
Ïîðòîâûé ó÷àñòîê» (áÿðÿ ñàùÿñè
–
ðåä.) èäè. Áÿéëÿð áèð íå÷ÿ èë áèçèì åâäÿ ìåùìàí îëäó. Éàõøû
äà äÿðâèøëèê äÿðñèíè îõóìóøäó Èðàíäà. Äÿðâèø ëèáàñû âàð èäè. Ùÿð
èêè-ö÷ ýöíäÿ ýåéèíèðäè äÿðâèø ëèáàñûíû, êåøêöëö, òÿâÿðçèíè ýþòöðöá
ýåäèðäè Áàéûð øÿùÿðèí áàçàðûíà. Êåøêöëö äîëäóðóðäó ïóëëà,
ýÿëèðäè åâÿ. Áèð íå÷ÿ âàõòäàí ñîíðà ýåòäè Êóòàèñÿ.
ßìèì èêè èë ýþçëÿäè, Áÿéëÿðäÿí áèð ìÿêòóá ýÿëìÿäè.
Ñîíðà ÿìèì þçö ýåòäè Êóòàèñÿ. Ýåäèð, òàïûð Áÿéëÿðè. Ýþðöð êè,
áóíóí åâèíäÿ ÷îõ àäàì âàð, ÿìèì äÿ ÿéëÿøèð. Õÿáÿð àëûð î
àäàìëàðäàí êè, ñèç áóðà íÿ èøÿ ýÿëìèñèíèç. Äåéèðëÿð êè, áó åâ
éèéÿñè áèðèíúè ùÿêèìäèð. Áèð ñààòäàí ñîíðà Áÿéëÿð ÷ûõûð çàëà.
Ýþðöð êè, áèð àäàì ÿéëÿøèá, òàíûìûð. ßìèì äóðóð àéàüà, äåéèð êè,
àé óòàíìàç, òàíûìûðñàí ìÿíè? Áÿéëÿð î ñààò ÿìèìè òàíûéûð,
ýþðöøöá þïöøöðëÿð. Áèð àé ÿìèìè ãîíàã ñàõëàéûð âÿ êö÷ÿ
ãàïûñûíäà éàçûð êè, áèð àé íàõîø ãÿáóë åëÿìèðÿì. Áèð ýöí ÿìèì
" ( (
150
Ìÿøÿäè Èñìàyûë áÿy Ìàíñóðîâ
(1871)