169
İstəyirsən sənin sözün ali olsun və uzun müddət qala bilsin, müstəar
şəklində yaz, mümkün olan istiarələr işlət. Mədhnamə
143
yazdıqda
da istiarələr işlət. Qəzəl ya mahnı yazsan, sadə və gözəl yaz. Yaxşı
yadda qalan qafiyələr seç. Süni söz oyunu işlətmə, aşiqlərin halına
müvafiq lətif sözlər qoş, incə təşbehlər gətir, qoy həm zadəganların,
həm adi adamların xoşuna gəlsin. Amandır, ağır şeirlər yazıb əruzu
144
ona yamaq etmə. Əruzun ağır vəznləri dalınca yalnız o adam qaçar
ki, onun təbi ağır ola, xoş sözlər deməyi, incə mənalar işlətməyi
bacarmaya. Amma sifariş etsələr, yaza bilərsən. Lakin şeir vəznlərini
bil, şairlik elmini, ləqəbləri işlətməyin yerini, bədiiyyatın qaydalarını
öyrən, şairlər arasında yarış olsa, qoy sənə bata bilməsinlər, imtahan
etmək istəsələr, aciz qalmayasan.
Fars əruzunun on yeddi dairə
145
və bəhrlərinin
146
adları bunlardır:
Ərəb vəzinlərindən isə məsələn, bəsit, mədid, kamil, vaqif, təvil
147
və
bu kimi bəhrlər vardır. Bu on yeddi bəhrdə əlli üç əruz
148
və həştad iki
zərb
149
vardır ki, gərək onların hamısını öyrənəsən. Şeir, mədh, qəzəl,
həcv, mərsiyə
150
,
tərkidünya
151
və s. yazdıqda o barədə nə mümkünsə,
hamısını de, bitkin bir əsər yarat, heç vaxt yarımçıq yazma. Bir də ki,
nəsrdə işlənən sözləri şeirdə işlətmə, nəsr rəiyyətdir, şeir - şah. Rəiyyətə
yaraşmayan şey şaha heç yaraşmaz. Qəzəl və təranə yazarkən incə və
duzlu yaz, mədhnamələrin təntənəli və gurultulu olsun. Söz söylədikdə
alicənab ol, hər kəsin öz yerini bil, hərəyə özünə layiq mədh de. Məsələn,
ŞAİRLİK QAYDALARI HAQQINDA
mücanis
121
mütabiq
122
mütəzad
123
muşakil
124
mütəşabih
125
müstəar
126
mükərrər
127
mürəddəf
128
müzdəvəc
129
müvazənə
müzmər
130
müsəlsəl
131
müsəccə
132
müləvvən
133
müstəvi
134
müvənşəh
135
müvəssəl
136
müqəttə
137
müxəllə
138
müstəhil
139
zu-qafiyəteyn
140
rəcəz
141
məqlub
142
həzəc
rəcəz
rəməl
həzəci məkfuf
həzəci-əxrəb rəcəzi-mətvi
rəməli məxbun
münsərih
xəfif
müzare
müzarei-əxrəb
müqtəzəb
müctəs
mütəqarib
səri
qəribi-əxrəb
münsərihi-kəbir