21
“
Bü`d”
1
müxtəlif nəğmələrin ağırlıq və şiddətlərinin məcmusundan
ibarətdir. Mütləq nəğməsi bir nəğmə olan iki sim fərz edək. Misal üçün “sim”,
“
bəm” və “misləs” nəğmələri elə ifa edilsin ki, hər iki nəğmə bir nəğmə olsun,
hər ikisi bir-birinin ardınca ifa edilsin. Bu, o demək deyil ki, onların arasında
interval vardır.
Bil ki, ifa olunan hər iki nəğmə ya “müttəfiq”
2
olur, yaxud “mütənafir”
3
.
Əgər nəğmələr “müttəfiq” olsalar, ona “bü`di-müttəfiq”
4
,
qeyri-həmahəng
olsa, “bü`di-mütənafir”
5
deyərlər.
“
Bü`di-müttəfiq” ya həddən artıq birləşər, yəni hər ikisi bir dəfəyə ifa
olunar, yaxud birləşdiklərindən bir nəğmə kimi səslənər. Ona görə bu nəğ-
mələrdən hər biri digərinin köməkçisi olar.
“
Yh” ilə “a” nəğməsi kimi ahənglər belə adlanır: “Bü`d əlləzi bilküll”
6
.
Bu
nəğmələr az da olsa həmahəng olar və biri digərinə yardımçı olar. Bunlar iki
intervaldan ibarətdir: biri “bü`d əlləzi bil-xəms”
7
,
digəri “bü`d əlləzi bil-ər-
bəə”
8
.
“
Bü`d əlləzi bil-xəms”in nəğməsi “a” ilə “ya” olduqda, intervalları doqquz
olar. İntervalı “a”-dan “b”-yə qədər olar, digəri isə “b”-dən “h”-ya qədərdir.
Bunların hər ikisini “bü`d əl-bəqiyyə”
9
adlandırırlar. Üçüncüsü “bü`di-tənini”
10
adlanır. O “a”-dan “h”-ya qədər olur. Ona həm də “t” intervalı deyirlər. Dör-
düncüsü “bü`di zi ərbəə”dir
11
və o “d”-dan “h”-ya qədərdir. Beşincisi “bü`di
zil-xəms”-dir
12
,
o da “he”-dən “yh”-ya qədərdir. Altıncısı “bü`d əlləzi bilküll”-
dür və o “h”-dan “yh”-ya qədərdir. Yeddincisi “bü`d əlləzi bilküll vəlxəms”-
dir
13
və o “yh”-dan “kd”-a qədərdir. Doqquzuncusu “bü`d əlləzi bilküll mər-
rəteyn”dir
14
.
O “kd”-dan “kh”-ya qədərdir. Doqquzluq intervallar bunlardır
15
.
Bu barədə çox danışmaq olar. Əgər bəyan etsək, uzun çəkər. Qısaca olaraq
bir neçə kəlmə melodiyaların bölünməsi və intervalların tərifini verdik ki, bu
barədə məlumatınız olsun.
1
Bü`d – interval
2
Müttəfiq – həmahəng
3
Mütənafir – qeyri-həmahəng, uyuşmayan
4
Bü`di-müttəfiq – həmahəng interval
5
Bü`di-mütənafir – uyuşmayan interval
6
Bü`d əlləzi bilküll – tamamilə uzlaşan interval, tamın ikili intervalı
7
Bü`d əlləzi bil-xəms – duodesima intervalı
8
Bü`d əlləzi bil-ərbəə – undesima intervalı
9
Bü`d əl-bəqiyyə – qalıq intervalı
10
Bü`di-tənini – tam tonun intervalı
11
Bü`di zi ərbəə – kvinta
12
Bü`di zil-xəms – kvarta
13
Bü`d əlləzi bilküll vəlxəms – tam və beşdə uzlaşan interval
14
Bü`d əlləzi bilküll mərrəteyn – ikili oktava intervalı
15
Səkkizinci interval verilməyib.